mga sektor ng ekonomiya

YUNIT III . MGA SEKTOR NG EKONOMIYA

I.                   PANIMULA

            Tatalakayin ang unit na ito ang kahalagahan ng bahaging ginagampanan ng iba’t ibang sector ng ekonomiya.Nilalarawan din ang kanilang kasalukuyang kalagayan upang malaman ang kahalagahan nito.Susuriin din ang mga gawain ng mga ahensyang sangkot ditto pati ang mga suliraning kinahaharap ng sector ng agrikultura.Ang mga nangungunang sector ng ekonomiya ay ang agrikultura,industriya at paglilingkod.

II.MGA GABAY SA PAGGAMIT NG MODYUL

1.      Sagutan ang pagsusulit na nasa simula ng modyul

2.      Ihambing ang iyong tamang sagot sa mga tamang sagot sa Apendiks,kapag mababa ang marka, huwag mag-alal. Ang isang marka ay isang  indikasyon ng iyong nalalaman at di nalalaman tungkol sa paksa.

3.      Pag aralan na mabuti ang mga leksyon/arali. Ang mga ito ay gawaing magbibigay sa iyo ng sapat na kaalaman tungkol sa paksa..

4.      Sagutan ang mga pagsusulit na matatagpuan sa huling bahagi ng bawat aralin. Ang mga tamang sagot ay nasa Apendiks

5.      Iwasan ang pagbasa sa mga aralin habang sinasagutan ang pagsasanay

III.Pangkalahatang layunin:

            Naipamamalas ang pag unawa at pagpapahalaga sa bahaging ginagampanan ng iba’t ibang sector ng ekonomiya para sa kapakanang panlahat.

KABANATA 12.     AGRIKULTURA

MGA TIYAK NA LAYUNIN:

Pagkatapos ng pag-aaral ng kabanata, ang mga mag aaral ay inaasahang:

1.  Nakikilala ang mga sector na bumubuo sa industriya ng agrikultura,pangingisda,pagmimina at paggugubat sa bansa.

2. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng industriya ng agrikultura( paghahalaman,paghahayupan,pagmimina, pangingisda at paggugubat).

3. Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng industriya ng agrikultura (paghahalaman,paghahayupan,pagmimina,pangingisda at paggugubat).

4.  Natatalakay ang mga iba’t ibang institusyon at programa na makatutulng sa industriya ng agrikutura(paghahalaman,paghahayupan,pagmimina, pangingisda,pagmimina at paggugubat)

5 .   Naitataguyod ang mga programang pansakahan

6.  Naipaliliwanag ang kahulugan ng yamang napapalitan,di napapalitan at yamang muling nagagamit

    Nahahati ang sektor ng agrikultura sa:

1.      Paghahalaman

2.      Paghahayupan

3.      Pangingisda

4.      Paggugubat

5.      Pagmimina

A.PAGHAHALAMAN

 Ito ay tumutukoy sa mga pangunahing pananim ng bansa tulad ng palay,mais,niyog tubo,saging, pinya,kape mangga,tabako at abaka.Malaki rin ang produksyon ng gulay,halamang ugat at halamang yaman sa hibla(fiber) sa gawaing pang agrikultura ng bansa.Halimbawa nito ay ang mani, kamoteng kahoy, kamote,bawang, sibuyas,kamatis,repolyo talong , at kalamansi.

B. PAGHAHAYUPAN

Malawak ang industriyang ng paghahayupan sa bansa.Mga pangunahing inaalagaan ang mga kalabaw,baka,kambing,baboy, manok at pato.Upang mapigilan ang pagbaba ng bilang ng kalabaw itinatag ang Batas Republika Bilang 7307 ang Philippine carabao Center na siyang mangangasiwa sa pagpaparami at pagpapaunlad ng populasyon ng mga kalabaw bilang katulong ssa pagsasaka at pagkukunan ng karne ,gatas at katad.Ang Batas Republika bilang 8485 o ang Animal Welfare Act of 1988 ay nagpapahintulot na katayin ang kalabaw kung ito ay dalawa o tatlong taong gulang na.

v  PANGISDAAN

Ang Pilipinas ang pinakamalaking prodyuser ng isda sa buong mundo. Nahahati ang industriya ng pangisdaan sa pangisdaang komersyal,municipal at aquaculture.ang aquaculture ang pinakamalawak ang kabuuan.Ang hipon at sugpo ang pangunahing produktong niluluwas sa ibang bansa. Ang carrageenan ang damong dagat na ginagawang gulaman.

        D.PAGGUGUBAT

Ito ay tumutukoy sa mga yamang gubat kagaya ng torso,plywood,table at iba pang mga yamang nakukuha sa mga punong kahoy sa kagubatan.Kasama rin ditto ang mga produktong gubat na hindi kahoy tulad ng rattan,nipa,anahaw,kawayan, pulot-pukyutan at dagta ng almaciga.

E.PAGMIMINA

Ang Pilipinas ang isa sa may pinakamaraming mina sa buong mundo.May mga yamang mineral,yamang di metal at enerhiya na  matatagpuan sa mga kabundukan,kapatagan,baybayin at maging sa may mga karagatan.

Halimbawa ng mineral, ang cadmium, chromite,cobalt,tanso, ginto,bakal,manganese,lead,mercury,molybdenum,nickel,palladium,pilak,uranium at zinc.

Halimbawa naman ng di metal ang asbestos,barite,fentonite,semento,luwad,karbon,graba,diatomite,dolomite,feldspar,guano,gypsum,adobe,magnesite ,marmol,mica,natural na gas,perlite,petrolyo,batong phosphate,pyrite,aspalto,buhangin,sulfur at talc.

Mga iba’t ibang probinsiya kung saan matatagpuan ang mga yamang ito ay sa Benguet,Camarines Norte, Zambales,Cebu,Masbate,Davao del Norte,Marinduque at Negros Occidental.

·         KAHALAGAHAN  NG AGRIKULTURA

v  Pangunahing pinagmumulan ng hanapbuhay.

v  Pinagkukunan ng pagkain at materyal sa mga industriya.

v   Nagsisilbing “Market” o pamilihan ng mga produkto sa industriya.

v  Pinagkukunan ng kitang panlabas.

v  Pinagkukunan ng karagdagang tulong ng iba’t ibang sector ng ekonomiya.

·         MGA DAHILAN AT EPEKTO NG MGA SULIRANIN SA SEKTOR NG AGRIKULTURA

v  Pagkaubos ng kagubatan

v  Erosyon ng lupa

v  Polusyon

v  Global warming

v  Kakulangan sa implementasyon ng mga programang pansakahan

v  Kawalan ng suporta ng pribadong sector

            Mga sanhi ng polusyon ay ang walang pakundangang paggamit ng kemikal na nagmumula sa duming pantahanan,pang agrikultura at pangindustriya.Kagaya ng mga pesticides.Ito ay mayroon din masamang epekto sa kalusugan at ang pagkasira ng likas na sustansiya ng lupa.Nagdudulot din ng fishkill sa mga karagatan.

            Ang global warming ay ang hindi pangkaraniwang pangyayari sa pandaigdigang klima dahil sa pagkakulong ng init ng araw sa atmospera sanhi ng carbon dioxide ( mula sa pagsusunog ng fossil fuel),nitrogen oxides( usok ng mga sasakyan) at chorofluorocarbon( sa latang aerosol at refrigerator)

·         MGA DULOT NG GLOBAL WARMING

v  Biglang pagtaas ng tubig sa dagat na magpapalubog sa mga mababang lugar sa buong mundo

v  Malimit na pagdating ng bagyo,tagtuyot at iba pang kalamidad

v  Higit na halumigmig ng klima na nakasasama sa mga pananim

v  Mabilis na pagkaubos ng yaman sa tubig tabang

v  Pagkasira ng sistema ng kalikasan

·         MGA KASALUKUYANG PROGRAMA SA PAGPAPAUNLAD NG SEKTOR NG AGRIKULTURA

a.      Medium Term Philippine Development Plan

Ang patakarang ito ay naglalayong bawasan ang kahirapan ng mga mamamayan mula sa 39 na bahagdan hanggang 30 bahagdan noong 1998.

b.      Medium Term Agricultural Development Program

             Ang programang ito ay naglalayong mapaunlad ang agrikultura sa mga sumusund na pamamaraan:

1.      Key Production Approach

          Itinutuon nito ang pagsuporta sa mahahalagang sector ng agrikultura kasama dito ang pagpapatupad ng programang reporma sa lupa ,pagbibigay tulong at pagllingkod tulad ng sistemang pagpapatayo ng patubig,daan,post harvest facilities pagpapautang at pagsasanay sa mga magsasakang napiling maging benepisyaryo

           2.Paglahok sa pandaigdigang kompetisyon

                       

                    Nararapat na bigyang pansin ang pagpapalawak sa pagtatayo ng mga imprastraktura sa mga lalawigan, higit na epektibong pangangasiwa ng mga programa at proyekto sa pangisdaan,pagsasaka at paggugubat at iba pang mga programang nakakatulong sa sektor ng agrikultura.

2.      Gintong ani

       Ito ay nakatuon sa ppagpapalawak ng pangisdaan,paghahayupan at produksyon ng palay,mais at iba pang pananim na mataas ang halagang pangkomersyal.

·         MGA AHENSYANG NANGUNGUNA SA PAGPAPATUPAD NG  MGA PROGRAMANG PANG AGRIKULTURA:

Ø  Department of Agriculture (DA)

Ø  Department of agrarian Reform (DAR)

Ø  Department of Environment and Natural Resources (DENR)

Ø  Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR)

Ø  National Irrigation administration (NIA)

Ø  National Food Administration (NFA)

·        Mga Ahensya para sa Proteksyon ng mga Kagubatan

Ø  Forest Management Bureau (FMB)

Ø  Protected Areas and Wildlife Bureau( PAWB)

Ø  National Mapping and Resources Information Authority ( NAMRIA)

Ø  Program for Forest Ecosystem Management (PROFEM)

          

·        Mga Ahensya sa Pangangalaga ng Yamang Mineral

Ø  Bureau  of Mines and Geo Sciences . Nagrerekomenda ng mga patakaran,regulasyon at programang nauukol sa paglinang ng mga yamang mineral at heolohiya sa DENR.

Pinagtibay noong Marso 3,1995 ang Mining act of 1995 o Republic Act 7942 bilang hakbang sa pangangalaga ng kagubatan.Nakasaad sa batas na ito na ang lahat ng yamang mineral na matatagpuan sa pribado at pampubllikong lupain ng teritoryo at eksklusibong pang ekonomiyang sona ng Republika ng pilpinas ay pagmamay ari ng estado.

·        Institusyon sa Pangisdaan

Ø  Department of Science and Technolgy (DOST). Ito ang namamahala sa pananaliksik sa larangan ng pangingisda

Ø  Southeast Asian Fisheries Development Center( SEAFDEC)

PROGRAMA SA REPORMA SA LUPA

ü  Ito ay isang programang nakatuon sa progresibong pamamalakad sa lupa sa pamamagitan ng pamamahagi ng lupa at pagbibigay ng tulong paglilingkod sa mga benepisyaryo upang mapabilis ang antas ng kaunlaran sa mga pook rural.

·         Department of Agrarian Reform ang nangngunang ahensya ng pamahalaan sa pagpapatupad ng reporma sa lupa.Ito ang bumubuo ng mga patakaran ,plano at programa na nauukol sa reporma sa lupa.

·         Land Bank of the Philippines ang bangkong tumutugon sa pinnsyal na pangangailangan ng programang reporma sa lupa.

·         KASAYSAYAN NG REPORMA SA LUPA

v  Pangulong Emilio Aguinaldo – pinamahagi niya ang mga lupa ng mga prayle

v  Panahon ng mga Amerikano-nagkaroon ng panibagong sistema sa pagpaparehistro ng lupa at pagpapamahagi ng lupain ng pamahalaan

v  Panahon ng Komonwelt ni Manuel L. Quezon- ang programang reporma sa lupa ay nakatuon sa programang katarungang panlipunan

v  Panahon ni Pangulong Ramon Magsaysay

v  Pangulong Diosdado Macapagal

v  Pangulong Ferdinand Marcos .Itinatag niya ang Presidential Decree bilang 27 na naglalayong ipamahagi ang 700,000 ektarya ng lupa sa mga nagtatanim ng palay at mais.

Ang P.D. 27 ay kilala sa tawag na Farmers Emancipation Act at nilagdaan n pangulong Marcos noong ika 21 ng Oktobre 1972.Ayon sa batas na ito,nararapat na pupunta sa kasama o tenant ang lupa kung hindi irrigated at tatlong ektarya naman kung irrigated.

v  Pangulong Corazon C. Aquino. Itinatag niya ang CARP o Comprehensive Agrarian Reform Program noong Hunyo 10,1988 na nakatuon sa Republic Act 6657.

·         MGA MAHAHALAGANG PROBISYON NG P.D. 27

v  Hindi maaring ipagbili o isangla ang lupang tenanted

Ø  Hindi maaring paalisin ng may ari ng lupa ang kanilang kasama o tenant

Ø  Maari lamang masalin sa mga tagapagmana ang titulo ng lupang nakuha ng kasama mula sa may ari ng lupa

Ø  Nasasaad din sa batas nab ago mabigyan  ng lupa ang isang kasama kailangang kasapi siya ng isang kooperatiba ng mag magsasaka na kilala ng pamahalaan at ang kooperatiba ang magpapasan ng amortization kung hindi makabayad ang kasama na kasapi nito.

·         MGA AHENSYA NG PAMAHALAAN NA TUMUTULONG SA PROGRAMANG REPORMA SA LUPA

Ø  Department of Agrarian Reform(DAR)

Ø  Agriculture Productivity Commission (APC)

Ø  Bureau of Plant Industry(BPI)

Ø  Department of Agriculture(DA)

             Ang CARP o RA 6657 ay naglalayong ipamahagi ang 8.1 milyong ektarya sa 3 milyong Pilipino.Ang mga pangunahing probisyon ng batas na ito:

§  Pagsaklaw sa lahat ng lupang pansakahan ano man ang nakatanim ditto

§  Pagkilala hindi lamang sa mga kasama bilang mga benepisyaryo kundi lahat ng mga manggagawa sa bukid

§  Pagbibigay ng tulong o paglilingkod sa mga benepisyaryo

§  Pagpapatupad ng sistema sa upa,pamamahagi ng hayop at paghahati ng tubo sa pagitan ng magsasaka at may ari ng lupa

§  Pagtatatag ng Agrarian Reform adjudication Board na tagapasya ng mga kasong pang agraryo

MGA SULIRANIN NG CARP

Ø  Suliranin sa pondo

Ø  Hindi pagkasundo sa paggamit ng lupa

Ø  Paglabag sa R.A 6657

Ø  Tulong Paglilingkod

Ø  Resolusyon ng mga kaso

MGA YAMANG NAPAPALITAN,DI NAPAPALITAN AT MULING NAGAGAMIT

Ø  A.Yamang napapalitan ay tumutukoy sa mga produktong agricultural at iba pang uri ng produkto na ginagamit bilang hilaw na materyal sa industriya at pinagkukunan ng enerhiya.Mga punongkahoy sa kagubatan at mga isda sa karagatan ang mga halimbawa ng yaman ito

Ø  Yamang hindi napapalitan .Ito ay mga yamang nawawalan ng halaga sa oras na magamit na ito. Halimbawa ay karbon at ang krudo o langis.

Ø  Yamang muling nagagamit.Ang mga produkto o bagay na mga ito ay tinatawag na recyclable  na maaring gamitin muli. Halimbawa nito ay tubig ,ginto at pilak,papel, bakal,salamin at aluminum.